Darowizna bez podatku

Podatek od spadków i darowizn to szczególna danina, która obejmuje swym zasięgiem czynność nabycia własności, a więc wejście w posiadanie rzeczy lub praw majątkowych na własność występujących na terytorium RP.

Czy występują przypadki, w których podatnik nie zapłaci podatku?

 

 

Spis treści: Podatek od spadków i darowizn Co obejmuje podatek od spadków i darowizn Darowizna od najbliższych bez podatku? Zwolnienie z podatku z uwagi na kwotę wolną przynależną do grup podatkowych Zwolnienie przedmiotowe od podatku od spadków Czego nie obejmuje podatek od spadków i darowizn

 

 

Podatek od spadków i darowizn

Cechą charakterystyczną tego podatku jest to, że oblicza go, deklaruje we właściwej deklaracji i płaci nabywca rzeczy albo praw majątkowych, a więc obdarowany (ten, który otrzymuje daną darowiznę).

Kolejna szczególna cecha jest taka, że podatek ten dotyczy nabyć występujących na terenie Polski. Zatem nie dotyczy darowizn, które będą się znajdować poza terytorium RP w chwili przekazania darowizny (poza pewnymi wyjątkami).

 

 

UWAGA! Wysokość podatku od spadków i darowizn ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której zostały otrzymane w darowiźnie rzeczy i prawa majątkowe.

 

 

Co obejmuje podatek od spadków i darowizn

Na mocy o art. 1 ustawy z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2023 r. poz. 1774 zwanej dalej ustawą o podatku od spadków i darowizn) opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności w odniesieniu do rzeczy znajdujących się na terytorium RP lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium RP, tytułem:

• dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego,
• darowizny, polecenia darczyńcy,
• zasiedzenia,
• nieodpłatnego zniesienia współwłasności,
• zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu,
• nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

 

Darowizna od najbliższych bez podatku?

Prawodawca w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn wskazał wprost, że obdarowany nie zapłaci podatku od otrzymanej darowizny, jeżeli obdarowany to małżonek, zstępny, wstępny, pasierb, rodzeństwo, ojczym czy macocha i jednocześnie:

• obdarowany zgłosi otrzymanie tej darowizny w ciągu 6 miesięcy od jej otrzymania (licząc od dnia obowiązku opodatkowania) do właściwego urzędu skarbowego, oraz

jeśli przedmiotem darowizny są środki pieniężne, a ich wartość doliczona do wartości majątku nabytego dotychczas od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok przekracza kwotę wolną 36.120 zł – (obdarowany ma obowiązek udokumentować ich otrzymanie dowodem przekazania na swój rachunek płatniczy w banku lub w SKOK-u lub przekazem pocztowym).

 

 

UWAGA! Właściwy urząd skarbowy w podatku od spadków i darowizn obdarowany ustala w poniższy sposób: jeżeli przedmiotem darowizny są rzeczy ruchome, środki pieniężne, prawa majątkowe, czyli wszystko poza nieruchomościami to właściwym urzędem skarbowym, będzie urząd, który obejmuje swym zasięgiem ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, jeżeli przedmiotem darowizny jest nieruchomość to właściwym urzędem skarbowym, będzie urząd, który obejmuje swym zasięgiem adres tej nieruchomości, jeżeli przedmiotem darowizny są przynajmniej 2 nieruchomości, których adres zawiera się w zasięgu dwóch różnych urzędów skarbowych to właściwym urzędem skarbowym, będzie urząd, który obejmuje swym zasięgiem ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy.

 

 

Obowiązek podatkowy w przypadku otrzymania darowizny powstaje w momencie:

• złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego,
• w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy w dniu spełnienia przyrzeczonego świadczenia.

Niekiedy przedmiot darowizny wymaga szczególnej formy oświadczeń obu stron o przekazaniu i przyjęciu darowizny. W takiej sytuacji obowiązek opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn powstanie z dniem złożenia takich oświadczeń.

 

Zwolnienie z podatku z uwagi na kwotę wolną przynależną do grup podatkowych

Kolejne zwolnienie z podatku o spadków i darowizn dotyczy przypadków, w których nabywca – obdarowany otrzymuje darowiznę o maksymalnej wartości takiej jak kwota wolna od podatku przypadająca na każdą grupę podatkową.

Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

Jak mówi art. 9 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn opodatkowaniu podlega nabycie, od jednego zbywcy, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości ponad kwotę wolną od podatku, która jest różna w zależności od grupy podatkowej, do której należy nabywca.

 

 

Kwota wolna w zależności od przynależności nabywcy do grupy podatkowej
Kwota wolna od podatku od otrzymanej darowizny	Grupa podatkowa do której należy nabywca	Nabywca należący do grupy podatkowej
36.120 zł	I grupa	małżonek, zstępny, wstępny, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha, teściowie
27.090 zł	II grupa	zstępny rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępny małżonków pasierbów, małżonek rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonek rodzeństwa małżonków, małżonek innych zstępnych
5.733 zł	III grupa	Inni nabywcy

 

 

Jeżeli nabywca przynależy do jednej z III grup podatkowych to w przypadku otrzyma darowizny do wartości kwoty wolnej, nie zapłaci podatku od spadków i darowizn. Do tego należy dodać jeszcze to, iż gdy nabycie darowizny ma miejsce od tego samego darczyńcy więcej niż jeden raz, wówczas do wartości darowizny ostatnio nabytych dolicza się wartość darowizn otrzymanych dotychczas od tego samego darczyńcy:

• w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie darowizny, oraz
• w okresie 5 lat poprzedzających ten rok.

Od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się podatek przypadający do poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych. Wynikająca z obliczenia nadwyżka podatku nie podlega ani zaliczeniu na poczet innych podatków, ani zwrotowi. Nabywcy obowiązani są w zeznaniu podatkowym wymienić rzeczy i prawa majątkowe nabyte w podanym wyżej okresie.

 

Zwolnienie przedmiotowe od podatku od spadków

W art. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn prawodawca wymienił kilkanaście zwolnień od podatku dotyczących otrzymanych darowizn ale i spadków. Poniżej skupiono jednak uwagę na otrzymanych darowiznach.

Zwolnieniu od podatku od spadków i darowizn podlegają nabycia darowizn zaprezentowane w poniższej tabeli.

 

 

Zwolnienia przedmiotowe z podatku od spadków i darowizn wobec otrzymania darowizny
Lp.	Opis zwolnienia
1.	Otrzymanie własności gruntów, stanowiących gospodarstwo rolne wraz z będącymi ich częścią składową drzewami i innymi roślinami, pod warunkiem, że w wyniku nabycia: zostanie utworzone lub powiększone gospodarstwo rolne, oraz powierzchnia gospodarstwa rolnego utworzonego lub powstałego w wyniku powiększenia będzie nie mniejsza niż 11 ha i nie większa niż 300 ha, oraz gospodarstwo to będzie prowadzone przez nabywcę przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia (zwolnienie to stanowi pomoc de minimis)
2.	Otrzymanie pieniędzy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości nieprzekraczającej 2000 zł miesięcznie od: jednego darczyńcy albo łącznie od wielu darczyńców, - wpłaconych przez darczyńcę lub darczyńców na rachunek oszczędnościowy obdarowanego prowadzony na podstawie umowy z bankiem (gromadzenie oszczędności na cele mieszkaniowe na rachunku oszczędnościowym pod nazwą „Konto Mieszkaniowe” oraz rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej pod nazwą „Lokata Mieszkaniowa”)
3.	Otrzymanie pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości: nieprzekraczającej 11.095 zł od jednego darczyńcy, od wielu darczyńców łącznie nie więcej niż 22.189 zł - w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę domu jednorodzinnego, nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość albo spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami (powyższe kwoty obowiązują od dnia 30.06.2023 r.)
4.	Otrzymanie praw do rachunku oszczędnościowo-kredytowego przez osobę pozostającą faktycznie we wspólnym pożyciu małżeńskim z posiadaczem rachunku oszczędnościowo-kredytowego w kasie mieszkaniowej, pod warunkiem przeznaczenia środków zgromadzonych na tym rachunku na cele mieszkaniowe
5.	Otrzymanie przez rolnika pojazdów rolniczych i maszyn rolniczych oraz części do tych pojazdów i maszyn pod warunkiem, że te pojazdy i maszyny rolnicze w ciągu 3 lat od daty otrzymania nie zostaną przez nabywcę sprzedane lub darowane osobom trzecim
6.	Otrzymanie przez osoby tworzące rodzinę zastępczą lub prowadzącego rodzinny dom dziecka pieniędzy lub innych rzeczy pod warunkiem, że pieniądze te lub rzeczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania zostaną przeznaczone na cele bezpośrednio związane ze sprawowaniem pieczy zastępczej
7.	Otrzymanie własności (współwłasności) budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie, spółdzielczego prawa do domu jednorodzinnego albo udziału w takim prawie przez repatrianta, jeżeli spełni warunki tzw. ulgi mieszkaniowej w podatku od spadków i darowizn (art. 16 ustawy o podatku od spadków i darowizn)

 

 

Czego nie obejmuje podatek od spadków i darowizn

Na koniec warto podkreślić, iż ustawodawca z góry wyłączył z opodatkowania poniższe czynności nabycia.

Zwolnienia z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn dotyczą otrzymania w postaci darowizny:

• rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium RP lub praw majątkowych podlegających wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli w dniu otrzymania darowizny darczyńca nie był polskim obywatelem oraz nie posiadał stałego miejsca pobytu lub siedziby na terytorium Polski,
• praw autorskich i praw pokrewnych, praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych oraz wierzytelności wynikających z nabycia tych praw,
• składników majątkowych, w tym środków pieniężnych, rzeczy lub praw, przeniesionych na beneficjenta albo oddanych beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną albo fundację rodzinną w organizacji, zgodnie ze statutem i listą beneficjentów oraz stanowiących mienie otrzymane w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej albo fundacji rodzinnej w organizacji,
• przez rodziców uczniów - laptopów oraz przez nauczycieli - laptopów, laptopów przeglądarkowych oraz bonów na zakup laptopów lub laptopów przeglądarkowych (dotyczy otrzymanego wsparcia dla uczniów i nauczycieli w związku z rozwojem kompetencji cyfrowych).

 

 

 

 

 

Autor:

Krzysztof Ulicki