Biała lista- elektroniczny wykaz czynnych podatników VAT

Czym jest i jakie konsekwencje dla przedsiębiorców ma jej wprowadzenie?

Od września 2019 roku Ministerstwo Finansów wprowadziło długo zapowiadaną białą listę podatników VAT. Głównym powodem jej wprowadzenia jest ochrona przedsiębiorstw przed nieuczciwymi podmiotami, weryfikacja kontrahentów oraz przejrzystość w działaniach firm. Głównym punktem listy jest rejestracja numerów kont przedsiębiorstw i nakaz uiszczania wszelkich opłat i rozliczeń na wskazane w deklaracjach numery kont. Wpłaty na konta pominięte w deklaracjach lub niezarejestrowane będą sankcjonowane od 1 stycznia 2020 roku.

Charakterystyka i powody wprowadzenia

Prowadzony przez szefa Krajowej Administracji Skarbowe wykaz, w głównej mierze opiera się o rejestrację rachunków bankowych przedsiębiorstw rejestrowanych w zgłoszeniu identyfikacyjnym lub aktualizacyjnym NIP, lub CEIDG. W myśl nowo obowiązujących przepisów wszelkie transakcje dokonywane przez firmy mogą być realizowane wyłącznie na zarejestrowane numery rachunków bankowych, które mają być potwierdzane poprzez System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej (STIR). Dodatkowo na białej liście znajdować się będą wszystkie, do tej pory rozproszone w 3 wykazach (tzw. czarna lista, lista podatników przywróconych, lista podatników aktywnych i zwolnionych), informacje o przedsiębiorstwach, co ma ułatwić firmom oraz urzędom ewidencjonować i weryfikować inne podmioty gospodarcze na rynku. Biała lista jest zatem elektronicznym wykazem przedsiębiorstw zarejestrowanych lub przywróconych podatników VAT oraz podmiotów wykreślonych/ niezarejestrowanych z listy podatników VAT. Wszystkie elementy białej listy mają zapobiegać oszustwom podatkowym wobec urzędów, jak i nieumyślne wciągnięcie się przedsiębiorstw w nielegalne procedery nawiązując współpracę z nieuczciwymi podmiotami. Wykaz zawierać będzie dane o przedsiębiorstwach do 5 lat wstecz, co według ekspertów może być jego największą zaletą. Ułatwi to przedsiębiorcom weryfikację innego podmiotu gospodarczego pod względem jego statusu w przeszłości np. w momencie zawierania transakcji.

Najważniejszymi elementami białej listy będą:

• nazwa firmy wraz z wpisem do KRS, REGON, NIP lub imię i nazwisko i PESEL w przypadku osoby fizycznej,
• NIP/PESEL oraz nazwę firmy/imię i nazwisko wspólników/członków zarządu/prokurentów,
• adres siedziby/prowadzenia działalności/zamieszkania (w przypadku osoby fizycznej),
• wszelkie dane rejestracyjne włącznie z datą i podstawą prawną rejestracji/wykreślenia/przywrócenia,
• numery rachunków bankowych rejestrowanych w zgłoszeniu identyfikacyjnym, lub aktualizacyjnym NIP lub CEIDG.

Biała lista ma być udostępniana w dwóch źródłach: w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej oraz biuletynie publicznym Ministerstwa Finansów.

Sankcje i kontrowersje

Jednym z najważniejszych elementów białej listy jest wspomniany wcześniej rejestr rachunków bankowych przedsiębiorstw. Regulacje przewidują, że jeżeli jakakolwiek wpłata powyżej kwoty 15 tys. zł. zostanie uiszczona na konto niezarejestrowane, bez względu na kontrahenta i rodzaj umowy, firma wykonująca transakcję bezwzględnie nie będzie mogła wliczyć wydatków danej transakcji w koszty firmy w PIT i CIT oraz narazi się na solidarną ewentualną współodpowiedzialność za nierozliczony VAT z transakcji. Wspomniane sankcje mają przyczynić się do większej przejrzystości podatkowej firm, zmniejszenie występowania oszustw podatkowych oraz wspomóc firmy w nawiązywaniu pewnych i bezpiecznych relacji z zarejestrowanymi podmiotami gospodarczymi. Sankcje, które mają obowiązywać od 1 stycznia 2020 roku, budzą jednak wiele wątpliwości i kontrowersji.

Po pierwsze, w wykazie uruchomionym 1.09.2019 wielu przedsiębiorców zauważyło brak zarejestrowanych przez siebie w urzędzie kont bankowych. Oczywiście numery kont podawane przy rejestracji firmy w dalszym ciągu są przez MF respektowane, natomiast wobec braków na białej liście przedsiębiorcy boją się o utratę części kontrahentów. Jeżeli przedsiębiorstwom grożą tak restrykcyjne kary, mogą nie zdecydować się na współpracę z firmą, której konto bankowe nie widnieje na białej liście, nawet jeżeli dane konto zostało poprawnie zarejestrowane i ew. sankcje podmiotowi by nie groziły. Dodatkowym oknem dla firm ma być możliwość zgłoszenia w urzędzie transakcji na niezarejestrowane konto w ciągu 3 dni od jej realizacji, natomiast w przypadku braków na białej liście oraz np. kont wirtualnych i konieczności zgłaszania dużej ilości transakcji, może to doprowadzić do biurokracji na ogromną skalę.

Kolejny problem dotyczy dat rejestracji/wykreślenia/przywrócenia w rejestrze VAT. Wielu przedsiębiorców znalazło błędy w danych zawartych na białej liście. W przypadku błędnej daty rejestracji firmy i kontakcie z US można dowiedzieć się, że obowiązującą datą jest ta, która znajduje się na dokumentach rejestracyjnych. Obawy jednak są związane z widocznością błędnych danych przez kontrahentów na białej liście, na której podstawie dodatkowo, mają być uruchamiane ew. sankcje.

Nieuregulowanym dotąd problemem są wpłaty na wymienione wcześniej wirtualne konta, używane przede wszystkim przez firmy pobierające opłaty za szeroko rozumiane media czy telekomunikację. W systemach opartych o wirtualne rachunki, w których każdy abonent ma przypisany nr subkonta, nie ma możliwości rejestracji wszystkich wygenerowanych wirtualnych rachunków bankowych. Dodatkowo w myśl rozumienia prawa bankowego, rachunki wirtualne nie są rachunkami rozliczeniowymi, a co za tym idzie, nie ma konieczności zgłaszać ich do US. Podobny problem dotyczy płatności przez elektronicznych pośredników płatności tj. PayU, PayPal, czy Bluemedia oraz płatności kartami kredytowymi, przy których nie ma możliwości weryfikacji czy dana transakcja zostanie zrealizowana na rachunek bankowy zarejestrowany w US, czy inny. Poddaje to pod wątpliwość konieczność zgłaszania podjęcia transakcji na niezarejestrowany rachunek bankowy, co powoduje po prostu lukę we wprowadzonym prawie.

Rejestracja zagranicznych konta bankowych, różniących się formatem od formatu polskiego, na ten moment na białej liście jest niemożliwe. Oznacza to, że podmioty handlujące z podmiotami zagranicznymi, które są zarejestrowane w Polsce jako podatnicy VAT, nie znajdą numeru konta zagranicznego kontrahenta na białej liście, z powodów technicznych. W Polsce nawiązując do numerów rachunków bankowych, obowiązuje format 26 cyfr, natomiast zarówno ilość znaków, jak i możliwość używania liter zależy w zupełności od przepisów obowiązujących w danym kraju. W samej Unii Europejskiej istnieje kilkanaście różnych formatów zapisu numeru rachunku bankowego.

W odpowiedzi na wszystkie powyższe zarzuty przedsiębiorców i kontrowersje, które wzbudza część przepisów, Ministerstwo Finansów informuje, że do wprowadzenia sankcji, czyli 1 stycznia 2020 roku, wszystkie podniesione przez opinię publiczną, przedsiębiorców, sektor bankowy czy sektor elektronicznego handlu problemy i nieścisłości zostaną pomyślnie rozwiązane.