Śmierć płatnika a odpowiedzialność za składki ZUS

Na każdym przedsiębiorcy z mocy prawa ciąży obowiązek systematycznego opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Zasada ta od jakiegoś czasu nie obowiązuje tylko nowych przedsiębiorców przez sześć miesięcy od momentu założenia firmy. Nierzadko jednak zdarza się, że właściciel przedsiębiorstwa notorycznie zaniedbuje ten obowiązek. Po jego śmierci powstaje wówczas problem długów, za które – podobnie jak za inne zadłużenie – odpowiadają spadkobiercy zmarłego. Warto dowiedzieć się, na kim ciąży odpowiedzialność za nieopłacone przez zmarłego przedsiębiorcę składki ZUS i czy istnieje sposób na to, aby osoba przejmująca spadek mogła uwolnić się od tej odpowiedzialności.

Płatnicy ZUS

Co do zasady, za płatników składek ZUS uznaje się osoby lub firmy, które są zobligowane do regularnego uiszczania określonych składek z danego tytułu. Płatnikiem ZUS może być zasadniczo każdy. Dotyczy to przede wszystkim osób prowadzących własną działalność gospodarczą, pracodawców, którzy są zobligowani do opłacania składek ZUS za swoich pracowników, a także osób sprawujących funkcje publiczne (np. w administracji samorządowej). W niektórych sytuacjach płatnikiem ZUS może być także sam Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Dotyczy to przypadków opłacania składek na rzecz matek przebywających na urlopie macierzyńskim i pobierających z tego tytułu zasiłek.

Co do zasady, na płatnikach ZUS ciążą określone zobowiązania. Do takich zalicza się przede wszystkim terminowe zgłoszenie się do opłacania składek lub wyrejestrowanie np. w przypadku likwidacji własnej działalności gospodarczej lub zwolnienia pracownika, za którego była opłacana składka. Trzeba też terminowo zgłaszać się do ubezpieczeń zdrowotnych i społecznych, a w określonych okolicznościach wyrejestrowywać się z konieczności ich opłacania. Trzeba również terminowo wpłacać wszystkie obowiązkowe składki, a w razie nastąpienia jakichkolwiek zmian w przekazanej wcześniej dokumentacji należy zgłosić ten fakt do organu ubezpieczeniowego.

Jak wygląda dziedziczenie długów w ZUS?

Śmierć płatnika powoduje, że niezapłacone przez niego składki oraz odsetki wchodzą w skład masy spadkowej dziedziczonej na normalnych zasadach przez spadkobierców. Odpowiedzialność za tego rodzaju długi odnosi się do wszystkich niezapłaconych składek na ubezpieczenia zdrowotne i społeczne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz Fundusz Emerytur Pomostowych. Dotyczy to także opłat prolongacyjnych, odsetek za zwłokę od zaległości spadkowych spadkodawcy, jak również kosztów upomnienia i postępowania egzekucyjnego toczącego się względem spadkodawcy do dnia otwarcia spadku.

Co do zasady, spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkodawcy w zakresie zaległości w opłacaniu ZUS na analogicznych zasadach, jak to ma miejsce w przypadku innych niezapłaconych należności. Zadłużenie w systemie ubezpieczeń społecznych nie przechodzi jednak automatycznie ze spadkodawcy na spadkobiercę. Nie ma znaczenia, czy mamy do czynienia z dziedziczeniem ustawowym, czy testamentowym. Jeśli osoba dziedzicząca zdecydowała się odrzucić spadek, w takiej sytuacji nie ciążą na niej również żadne zobowiązania, jeśli chodzi o długi w ZUS.

W przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza, ZUS może wydać decyzję wskazującą na zakres odpowiedzialności poszczególnych spadkobierców. W ramach postępowania określa się, kto został spadkobiercą oraz jakie zobowiązania z tego tytułu na nim ciążą. Czynności w ZUS zwykle odbywają się po przeprowadzeniu postępowania spadkowego wszczętego przez spadkobierców lub na wniosek wierzyciela.

W standardowych okolicznościach odpowiedzialność za długi ZUS jest ponoszona solidarnie przez wszystkich spadkobierców. Jedyny wyjątek od tej sytuacji stanowi przypadek dokonania działu spadku. Wtedy każdy spadkobierca ponosi odpowiedzialność adekwatnie do swego udziału w spadku. Decyzję wydaną przez organ ubezpieczeniowy można zaskarżyć do sądu. Ewentualna egzekucja długu może rozpocząć się dopiero po uprawomocnieniu wyroku.

Długi w ZUS – czy można ich uniknąć?

Jeśli po przyjęciu spadku wychodzi na jaw fakt zadłużenia w ZUS, wielu spadkobierców zastanawia się, czy można jakoś uwolnić się od tego zadłużenia. Niestety, nie jest to proste. Takie długi wchodzą bowiem w skład masy spadkowej. Warto jednak zwrócić uwagę na sposób przyjęcia spadku. Jeśli nastąpiło to z dobrodziejstwem inwentarza można przedstawić urzędnikom ZUS-u odpowiednie wykazy, na mocy których określa się zakres odpowiedzialności za dług ciążący na danej osobie. Znacznie gorzej jest, jeśli spadek został przyjęty wprost. W takim przypadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za dług całym swoim majątkiem. Spłaty zaległości trzeba będzie dokonać nie tylko ze spadku, ale także z własnych pieniędzy.

Czy można umorzyć składki ZUS?

Jest to możliwe w określonych sytuacjach na wniosek złożony przez spadkobiercę. Dotyczy to sytuacji, gdy spadkodawca nie pozostawił żadnego majątku albo spadkobierca jest w trudnej sytuacji rodzinnej bądź materialno-bytowej.

Autor: Łukasz Stachurski

Źródła:

• https://rachunkowosc.com.pl/odpowiedzialnosc_za_skladki_po_smierci_platnika
• https://www.rp.pl/artykul/634042-Jak-nie-placic-dlugow-w-skladkach-ZUS-zmarlego.html