Kiedy i jak złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości spółki z o.o. – analiza praktyczna

W przypadku wystąpienia trwałych problemów finansowych spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, obowiązkiem jej zarządu jest złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości. Poniżej przedstawiamy kompleksową analizę przesłanek, terminów oraz skutków prawnych związanych z tym obowiązkiem, uwzględniając najnowsze stanowiska praktyki i orzecznictwa.

Przesłanki ogłoszenia upadłości

Przesłanką do ogłoszenia upadłości jest niewypłacalność dłużnika (art. 11 ust. 1 ustawy – Prawo upadłościowe). Wyróżnia się dwie niezależne przesłanki:

• płynnościowa: brak możliwości regulowania wymagalnych zobowiązań przez ponad 3 miesiące (art. 11 ust. 1a ustawy – Prawo upadłościowe);
• bilansowa: zobowiązania pieniężne przekraczają wartość majątku, a stan ten utrzymuje się dłużej niż 24 miesiące (art. 11 ust. 2 ustawy – Prawo upadłościowe).

Przesłanki te są od siebie niezależne. Wystarczy spełnienie jednej z nich, by uznać dłużnika za niewypłacalnego.

Przykład – przesłanka płynnościowa

Spółka X z o.o. od lutego 2025 r. nie reguluje terminowo faktur wobec dostawców, a opóźnienie przekracza 3 miesiące. Mimo świadczonych usług, brak jest realnych perspektyw poprawy płynności. Mamy do czynienia z przesłanką płynnościową do ogłoszenia upadłości.

Przykład – przesłanka bilansowa

Spółka Y z o.o. wykazuje w bilansie za lata 2023 i 2024, że jej zobowiązania pieniężne (z wyłączeniem rezerw i zobowiązań wobec podmiotów powiązanych) przewyższają aktywa. Stan ten utrzymuje się od lutego 2023 r. do marca 2025 r., bez choćby chwilowego powrotu do dodatniego salda aktywów. Oznacza to, że przesłanka bilansowa została spełniona w marcu 2025 r. i od tego momentu biegnie 30-dniowy termin na złożenie wniosku o upadłość.

Termin na złożenie wniosku i obowiązki zarządu

Obowiązek złożenia wniosku powstaje w ciągu 30 dni od dnia zaistnienia stanu niewypłacalności (art. 21 ustawy – Prawo upadłościowe). Obowiązek ten dotyczy każdego członka zarządu indywidualnie, niezależnie od sposobu reprezentacji. Przy tym dla nowych członków zarządu, termin biegnie od momentu objęcia funkcji, jeśli stan niewypłacalności istniał wcześniej. Po przekroczeniu terminu 30 dni obowiązek złożenia wniosku nadal trwa, choć naruszenie terminu naraża członków zarządu na sankcje.

W przypadku spółek z o.o. obowiązek zachowania 30-dniowego terminu spoczywa na osobach, które mają prawo prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania (również w przypadku reprezentacji łącznej), na przykład na członkach zarządu.

Jeżeli w przedsiębiorstwie został ustanowiony zarząd sukcesyjny, obowiązek złożenia wniosku spoczywa na zarządcy sukcesyjnym i nie wymaga zgody osób, na rzecz których działa zarządca.

Wniosek powinien spełniać wymogi formalne. Jeśli zostanie odrzucony przez sąd ze względów formalnych, trzeba go poprawić i ponownie złożyć przed upływem terminu.

Przykład – liczenie terminu

Nowy członek zarządu zostaje powołany 5 maja 2025 r., a spółka od lutego 2025 r. spełnia przesłankę płynnościową. W tym przypadku termin 30 dni na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości biegnie dla tego członka zarządu od 5 maja i upływa 4 czerwca 2025 r.

Sądem upadłościowym jest sąd rejonowy – sąd gospodarczy. Do rozpoznania sprawy o ogłoszenie upadłości właściwy jest sąd upadłościowy dla głównego zakładu dłużnika.

Likwidacja to nie upadłość

Otwarcie likwidacji spółki nie zwalnia z obowiązku złożenia wniosku o upadłość. Likwidacja dotyczy podmiotów wypłacalnych i nie może zastąpić upadłości. W przypadku spółki niewypłacalnej członkowie zarządu, a także likwidatorzy (jeśli zostali powołani), muszą złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości.

Konsekwencje zaniedbania

Niedopełnienie obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie może skutkować poważnymi konsekwencjami prawnymi i finansowymi dla członków zarządu. Poniżej zestawiamy najważniejsze obszary odpowiedzialności:

1. Odpowiedzialność cywilna i odszkodowawcza

Każdy, kto ma prawo reprezentować spółkę, może odpowiadać za szkodę wynikłą z niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości (art. 21 ust. 3 ustawy Prawo upadłościowe). Członkowie zarządu odpowiadają za zobowiązania spółki, jeśli egzekucja przeciwko niej okazała się bezskuteczna (art. 299 k.s.h.). Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości (art. 299 par. 2 k.s.h.)

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 18 maja 2018 r., sygn. akt V AGa 142/18:

SA

„(…) Wniosek o ogłoszenie upadłości należy złożyć nawet, gdy spółka spłaca jeszcze niektóre długi, ale wiadomo już, że ze względu na brak środków nie będzie mogła zaspokoić wszystkich swoich wierzycieli.”

2. Odpowiedzialność podatkowa (art. 116 i 116b Ordynacji podatkowej)

Odpowiedzialność podatkowa dotyczy zaległości podatkowych spółki w okresie urzędowania członka zarządu. To odpowiedzialność solidarna, całym majątkiem, która dotyczy członków zarządów wszystkich spółek kapitałowych. Jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna, to członkowie zarządu odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe spółki, w stosunku do których termin płatności upłynął w czasie pełnienia obowiązków w zarządzie.

O odpowiedzialności członków zarządu decyduje w tym wypadku organ podatkowy, wydając stosowną decyzję.

3. Odpowiedzialność za zaległości ZUS (art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych)

Odpowiedzialność członków zarządu spółek kapitałowych za zaległości spółki z tytułu składek ZUS kształtuje się analogicznie do odpowiedzialności za zaległości podatkowe przewidzianej w art. 116 o.p.

4. Odpowiedzialność karna (art. 586 k.s.h.)

Kto, będąc członkiem zarządu spółki albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki – podlega karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 1 roku. Przestępstwo ma charakter formalny (zaniechanie), popełniane umyślnie.

W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 6 marca 2020 r., sygn. akt II FSK 2144/19, wskazano, że:

NSA

„Wartości, jakimi są dobro spółki, możliwość poprawy jej wyników gospodarczych czy przetrwanie spółki na rynku, nie mogą zostać uznane za ważniejsze od obowiązku (…) zgłoszenia wniosku o upadłość.”

5. Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej (art. 373 ustawy Prawo upadłościowe)

Zobowiązany, który nie złożył w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości naraża się na pozbawienie na okres od jednego do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej. Tak samo jest traktowana osoba, która faktycznie zarządzając przedsiębiorstwem dłużnika, istotnie przyczyniła się do niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie.

Podsumowanie

1. Niewypłacalność spółki może wynikać z braku płynności (opóźnienia w regulowaniu zobowiązań ponad 3 miesiące) lub z nadmiernego zadłużenia (przewaga zobowiązań nad majątkiem przez ponad 24 miesiące).
2. Członek zarządu ma obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od powstania niewypłacalności.
3. Obowiązek ten spoczywa na każdym członku zarządu indywidualnie, bez względu na sposób reprezentacji spółki.
4. Nowi członkowie zarządu liczą termin od momentu objęcia funkcji, a nie od powstania niewypłacalności.
5. Wniosek musi być formalnie poprawny i złożony skutecznie w sądzie – w razie jego zwrotu należy go ponownie wnieść przed upływem terminu.
6. Otwarcie likwidacji nie zwalnia z obowiązku złożenia wniosku o upadłość, jeśli spółka jest niewypłacalna.
7. Niedopełnienie obowiązku skutkuje odpowiedzialnością cywilną, podatkową, karną oraz zakazem prowadzenia działalności gospodarczej.
8. Istnieje możliwość uwolnienia się od odpowiedzialności poprzez wykazanie, że wniosek został złożony terminowo, brak było winy lub wierzyciel nie poniósł szkody. Wewnętrzne procedury monitorowania płynności i terminowa analiza sytuacji finansowej są kluczowe dla uniknięcia odpowiedzialności osobistej.

Autor:

Sławomir Biliński

Źródła:

Podsrtawa prawna:

• Art. 11, art. 21 i art. 373 ustawy z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 794 ze zm.)
• art. 299, art. 586 ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 18, ze zm.)
• art. 116 i 116b ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 111, ze zm.)
• art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 350; ze zm.)

Powołane orzeczenia

• wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 18 maja 2018 r., sygn. akt V AGa 142/18

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 6 marca 2020 r., sygn. akt II FSK 2144/19