Czy amortyzacja samochodu osobowego jest kosztem uzyskania przychodu?

Amortyzacja samochodu osobowego oznacza jednorazowe lub rozłożone w czasie ujęcie wydatku zakupu samochodu w kosztach uzyskania przychodów. Z tej możliwości korzystają niemal wszyscy przedsiębiorcy. Czy jednak zawsze amortyzacja samochodu osobowego będzie wydatkiem firmowym? Od czego to zależy?

Amortyzacja samochodu osobowego

Nawiązując do art. 22a oraz 22b ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 zwanej dalej ustawą o PIT) amortyzacji podlegają nabyte od innego podmiotu, nadające się do gospodarczego wykorzystania w dniu przyjęcia do używania składniki majątku zwane środkami trwałymi:
•    budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością,
•    maszyny, urządzenia i środki transportu,
•    inne przedmioty,
- o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby działalności albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu.

Amortyzacji podlegają także wartości niematerialne i prawne:
•    spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
•    autorskie lub pokrewne prawa majątkowe,
•    licencje,
•    prawo własności przemysłowej,
•    wartość wiedzy know-how czyli wartość stanowiąca równowartość uzyskanych informacji związanych z wiedzą w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej
- o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby działalności albo oddane przez niego do używania na podstawie umowy licencyjnej (sublicencji), umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu.

Podatnik ma możliwość dokonywania:
1)    jednorazowej amortyzacji środków trwałych (do 50.000 EUR / rocznie),
2)    jednorazowej amortyzacji fabrycznie nowych środków trwałych (do 100.000 zł / rocznie),
3)    amortyzacji rozłożonej w czasie według stawki % (zidentyfikowanej w KŚT) liczonej od wartości początkowej nabytego środka trwałego.

Amortyzacja samochodu osobowego w części powyżej wartości 150.000 zł

Uwzględniając art. 23 ust. 1 pkt 4 ustawy o PDOF podatnik nie może ująć w koszty firmowe odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej samochodu osobowego wprowadzonego do ewidencji środków trwałych od tej części wartości początkowej samochodu osobowego ponad kwotę:
a)    225.000 zł - w przypadku samochodów osobowych będących pojazdem elektrycznym oraz napędzanych wodorem,
b)    150.000 zł - w przypadku pozostałych samochodów osobowych.

Przykład 1
Czynny podatnik VAT prowadzi działalność polegającą na sprzedaży wyrobów wędliniarskich. Często jeździ po świeży materiał mięsa. Podatnik nabył samochód osobowy o wartości 145.000 zł netto, 33.350 zł VAT. Samochód będzie wykorzystywany do działalności gospodarczej i prywatnie a zatem podatnikowi będzie przysługiwało prawo do odliczenia 50% podatku VAT od nabycia auta oraz wydatków eksploatacyjnych.
Wartość początkowa wyniosła zatem 145.000 zł + 16.675 zł = 161.675 zł.
Od wartości samochodu 11.675 zł, a więc ponad wartość limitu 150.000 zł podatnik nie będzie mógł ujmować w koszty firmowe – tej części odpisów amortyzacyjnych.

Odpisy amortyzacyjne od wartości początkowej samochodu osobowego otrzymanego nieodpłatnie

Niejednokrotnie występują sytuacje w których podatnik otrzymuje nieodpłatnie samochodów osobowy na cele prowadzonej działalności. Może to być otrzymanie samochodu osobowego w spadku (niektóre przypadki) albo otrzymanie go w darowiźnie. W art. 23 ust. 1 pkt 45a ustawy o PDOF prawodawca przypomina, iż odpisy amortyzacyjne nie będą kosztami uzyskania przychodów, jeżeli będą dokonywane od wartości początkowej środków trwałych (oraz wartości niematerialnych i prawnych):
a)    nabytych nieodpłatnie, z wyjątkiem nabytych w drodze spadku, jeżeli:
- nabycie to nie stanowi przychodu z tytułu nieodpłatnego otrzymania rzeczy lub praw lub
- dochód z tego tytułu jest zwolniony od podatku dochodowego, lub
- nabycie to korzysta ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn, lub
- nabycie to stanowi dochód, od którego na podstawie odrębnych przepisów zaniechano poboru podatku,
b)    jeżeli przed dniem 1 stycznia 1995 r. zostały nabyte, lecz niezaliczone do środków trwałych albo wartości niematerialnych i prawnych,
c)    oddanych do nieodpłatnego używania - za miesiące, w których składniki te były oddane do nieodpłatnego używania.

Przykład 2
Czynny podatnik VAT prowadzi działalność sklepu spożywczego. Często jeździ po towar. Podatnik otrzymał w darowiźnie od ojca samochód osobowy o wartości 55.000 zł. Ojciec nie prowadzi działalności a darowany samochód nie był wcześniej amortyzowany. Przedsiębiorca – syn nie będzie mógł w swojej działalności ujmować odpisów amortyzacyjnych od otrzymanego w darowiźnie samochodu osobowego w kosztach uzyskania przychodów.

Przykład 3
Czynny podatnik VAT prowadzi kiosk ze sprzedażą prasy i książek pochodzących od różnych wydawnictw. Podatnik otrzymał w spadku samochodów osobowy. Czy odpisy amortyzacyjne ustalone i ujęte w ewidencji środków trwałych będą mogły być kosztem firmowym. To czy odpisy amortyzacyjne będą kosztem uzyskania przychodu zależy od odpowiedzi na 4 poniższe pytania:
1)    czy nabycie w spadku samochodu osobowego nie stanowi przychodu z tytułu nieodpłatnego otrzymania rzeczy lub praw lub
2)    czy dochód z tytułu nabycia w spadku jest zwolniony od podatku dochodowego lub
3)    czy otrzymanie w spadku samochodu osobowego korzysta ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn, lub
4)    czy otrzymanie w spadku samochodu osobowego stanowi dochód, od którego na podstawie odrębnych przepisów zaniechano poboru podatku.
Jeżeli podatnik wypełni choć jeden warunek, wówczas odpisy amortyzacyjne będą stanowić kosz uzyskania przychodów.

Kolejny wyjątek od reguły stanowi art. 23 ust. 9 ustawy o PDOF.
Jeżeli podatnik otrzymał nieodpłatnie konkretnie na drodze darowizny samochód osobowy stanowiący u podatnika środek trwały to będzie mógł dokonywać odpisów amortyzacyjnych w koszty firmy, jeżeli darczyńca dokonywał odpisów amortyzacyjnych od tego samochodu (w prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej).

Amortyzacja samochodu osobowego a leasing i najem

Wielu podatników korzysta z różnego rodzaju umów najmu, dzierżawy, leasingu operacyjnego czy finansowego. Tutaj należałoby wspomnieć o kilku istotnych zasadach. W przypadku umowy najmu samochodu osobowego odpisów amortyzacyjnych od jego wartości początkowej dokonuje właściciel wynajmowanego samochodu osobowego. W przypadku umowy leasingu operacyjnego odpisów amortyzacyjnych dokonuje ponownie właściciel leasingowanego samochodu osobowego, a więc leasingodawca a nie leasingobiorca.
Z kolei w przypadku zawarcia umowy leasingu finansowego odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej samochodu osobowego dokonuje leasingobiorca a nie leasingodawca.
Wracając jeszcze na moment do leasingu finansowego to korzystający także jest uzależniony w kwestii wysokości odpisów amortyzacyjnych od limitu wartości początkowej samochodu osobowego 150.000 zł lub 225.000 zł.
Jest jednak jeden wyjątek.

Jeżeli więc przedmiotem lub jednym z przedmiotów działalności podatnika jest najem, dzierżawa albo leasing operacyjny wówczas podatnik, który oddaje samochodów osobowy w najem, dzierżawę lub leasing operacyjny ma prawo dokonywać odpisów amortyzacyjnych od całości wartości początkowej samochodu osobowego. Zatem nie ograniczają go limity wartości początkowej 150.000 zł lub 225.000 zł, ponad które inni podatnicy nie mogą dokonywać odpisów amortyzacyjnych.

Autor: Krzysztof Ulicki