Jak złożyć czynny żal

Czynny żal to zawiadomienie, które pozwala niekiedy uniknąć odpowiedzialności karnej w związku z popełnieniem przez podatnika czynu zabronionego. Jak skutecznie złożyć czynny żal? To pytanie nasuwa się bardzo wielu osobom, w tym przedsiębiorcom. W niniejszej publikacji przedstawiono szereg praktycznych zasad, których stosowanie przyczyni się do skutecznego złożenia czynnego żalu.

Co to jest czynny żal

Czynny żal to ogólnie rzecz biorąc dokument, w którym sprawca przyznaje się do popełnienia czynu zabronionego podając jednocześnie uzasadnienie tegoż uchybienia. Podatnik, płatnik, inkasent zgłasza, że w terminie nie dopełnił obowiązku złożenia np. deklaracji podatkowej oraz tłumaczy, dlaczego tak się stało.

Funkcjonowanie czynnego żalu zostało unormowane w rozdziale 2 ustawy z dnia 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2023 r. poz. 654 zwanej dalej Kodeksem Karnym Skarbowym).

Kto może skorzystać z czynnego żalu

Z instytucji czynnego żalu mogą skorzystać podatnicy, płatnicy, inkasenci a więc nie tylko przedsiębiorcy czy osoby reprezentujące przedsiębiorców (osoby fizyczne, prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej), pracodawcy, ale i osoby fizyczne nieprowadzące działalności zobowiązane do złożenia deklaracji podatkowych.

Kiedy można skorzystać z czynnego żalu

Jest to w istocie najważniejsze pytanie. Kolejne jakie można by przy okazji dodać to, kiedy czynny żal będzie skuteczny?

Mówiąc o trybie w jakim należy składać czynny żal warto w pierwszej kolejności wymienić etapy skutecznego żalu:

1. faktycznie miało miejsce popełnienie przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego,
2. podatnik złożył do właściwego urzędu skarbowego (celnego, celno-skarbowego, innej instytucji kontrolnej czy skarbowej) zawiadomienie o tym fakcie wraz z uzasadnieniem, czyli złożył czynny żal zanim jeszcze organ podatkowy skompletował dowody popełnienia czynu zabronionego,
3. przed złożeniem czynnego żalu uregulował zaległy podatek (jeżeli dana sytuacja tego dotyczy),
4. po złożeniu czynnego żalu – składa zaległą deklarację czy zaległe deklaracje podatkowe.

Popełnienie czynu zabronionego

Czynny żal składają osoby, które popełniły czyn zabroniony jak i uczestniczyły w popełnieniu tego czynu. Musi więc faktycznie wystąpić tego typu zdarzenia m.in. niezłożenie deklaracji podatkowej w ustawowym terminie, aby podatnik mógł przystąpić do sporządzenia i złożenia czynnego żalu. Istotnym zatem jest fakt, że wpierw musi nastąpić popełnienie czynu zabronionego. Nie ma możliwość złożenia wcześniej czynnego żalu.

Podatnik sporządza czynny żal

W momencie, kiedy podatnik zorientował się, że dopuścił się czynu zabronionego, czyli np. nie złożył deklaracji podatkowej JPK_V7X, zeznania rocznego PIT 28, PIT-36, PIT-36L, PIT-37, PIT-38, PIT-39, informacji PIT-11 (11A, 40), PIT-4R, PIT-8AR informacji VAT-UE, VIU-DO, PCC-3, SD-3 i wielu innych deklaracji czy informacji podatkowych wówczas powinien jak najszybciej złożyć czynny żal.

Czynny żal powinien zostać sporządzony w formie pisemnego zawiadomienia. Najlepiej aby został złożony jak najszybciej, czyli zanim jeszcze urząd skarbowy poweźmie informacje o tym, że podatnik nie złożył deklaracji podatkowej, zgromadzi materiał dowodowym o niezłożeniu deklaracji podatkowej, czyli o popełnieniu przez podatnika czynu zabronionego. Warto, aby w momencie sporządzania pisemnego czynnego żalu podatnik od razu uregulował zaległość podatkową. Chodzi o to, aby podatnik mógł w czynnym żalu napisać, iż uregulował już zaległość publicznoprawną.

Czynny żal powinien zawierać:

• miejscowość, datę,
• dane właściwego urzędu skarbowego (ze względu na adres zamieszkania podatnika albo adres siedziby w przypadku spółek kapitałowych i w większości osobowych),
• dane podatnika – sprawcy oraz innych sprawców,
• zatytułowanie – zawiadomienie o popełnieniu czynu zabronionego z Kodeksu Karnego Skarbowego,
• wskazanie podstaw prawnych – mowa tu o art. 16 §1, art. 16 §§ 5-6, art. 56 § 4 Kodeksu Karnego Skarbowego, podstawa prawna złożenia deklaracji podatkowej (która nie została złożona),
• opis czynu zabronionego, czyli jaka deklaracja nie została złożona i czego dotyczyła np. „Zawiadamiam, iż dopuściłem się czynu zabronionego w związku z niedopełnieniem obowiązku wynikającego z art. 10 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (t. jedn. Dz. U. z 2024 r. poz. 295 z późn. zm.). Uchybienie to polegało na nie złożeniu przeze mnie deklaracji PCC-3 wobec zawartej w dniu 15.03.2024r. umowy kupna samochodu osobowego marki ZXY wersja DSA, nr. rej. POP 12345, r. prod. 2017 o wartości 35.000zł”,
• precyzyjny i zwięzły opis okoliczności – uzasadnienie dlaczego doszło i co było powodem popełnienia czynu zabronionego, nie powinno pomijać się faktów albo innych istotnych okoliczności, które złożyły się na popełnienie czynu zabronionego,
• wskazanie sprawców, jeżeli ktoś współdziałał w popełnieniu czynu zabronionego,
• informacja o uregulowania zaległości podatkowej, która dotyczy czynu zabronionego - niezłożonej deklaracji podatkowej, (jeżeli podatnik oczywiście zapłacił zaległość na moment sporządzania czynnego żalu),
• czytelny podpis sprawcy, sprawców.

Ponownie należy przypomnieć, iż czynny żal musi zostać złożony jak najszybciej tj. przed momentem, w którym urząd skarbowy lub inny organ podatkowy (kontrolny) dowie się i zgromadzi dowody potwierdzające popełnienie przez podatnika czynu zabronionego (Kodeksem Karnym Skarbowym).

Przykład

Przedsiębiorca nie złożył w terminie deklaracji JPK_V7M za okres 02/2024r. Dnia 30 marca 2024r. złożył czynny żal drogą elektroniczną. Po 4 dniach złożył brakującą ww. deklarację JPK_V7M.

Urząd skarbowy jeszcze nie zdążył zgromadzić dowodów wobec niezłożenia ww. deklaracji. Przedsiębiorca zachował wszystkie zasady skutecznego złożenia czynnego żalu.

Wobec tych okoliczności uniknie kary wobec popełnienia czynu zabronionego.

Nie wszyscy skorzystają z instytucji czynnego żalu

Zgodnie z art. 16 Kodeksu Karnego Skarbowego z czynnego żalu nie skorzysta sprawca, który:

• kierował wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego;
• wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, polecił jej wykonanie ujawnionego czynu zabronionego;
• zorganizował grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa skarbowego albo taką grupą lub związkiem kierował, chyba że zawiadomienia, o którym mowa w § 1, dokonał ze wszystkimi członkami grupy lub związku;
• nakłaniał inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony.

Autor:

Krzysztof Ulicki